“Mensen die binnen de Hezenberg klinisch worden opgenomen, zijn allemaal op een bepaalde manier vastgelopen in hun leven. Naast mogelijke actuele klachten van angst, depressie of trauma, is er sprake van langdurige moeiten in het omgaan met zichzelf en anderen”, vertelt Judith Zandbergen, psycholoog in opleiding tot psychotherapeut bij Hezenberg.
Judith: “Binnen cluster-C persoonlijkheidsproblematiek, waar klinische behandeling bij de Hezenberg zich op richt, zien we bijvoorbeeld dat mensen erg gericht zijn op de ander, de lat hoog leggen voor zichzelf, eigen gevoelens uit de weg gaan of moeite hebben om op te komen voor zichzelf. Steeds terugkerende obstakels dus, die overigens tot op zekere hoogte herkenbaar zijn voor veel mensen. Veelal zijn het taaie patronen, die niet gemakkelijk te doorbreken zijn. Hoe komt het dat verandering bij persoonlijkheidsproblematiek vaak zo lastig is en wat is nodig om obstakels toch te overwinnen?”
Emoties en gevoelens; belangrijke richtingwijzers
Persoonlijkheidsproblematiek kenmerkt zich door gedurende het leven steeds terugkerende moeiten in het omgaan met eigen emoties en relaties met anderen. Judith: “De oorsprong ervan ligt vroeg in het leven, wanneer onze persoonlijkheid gevormd wordt. Om op een gezonde manier te kunnen leven is het belangrijk dat we zowel lichamelijk als emotioneel ontvangen wat we nodig hebben. Emoties en gevoelens zijn daarvoor belangrijke richtingwijzers. Voor lichamelijke behoeften geeft bijvoorbeeld een gevoel van honger een behoefte aan om wat te eten. Een gevoel van moeheid laat merken dat we rust of slaap nodig hebben. Ook emotionele behoeften komen tot uiting door gevoelens. Zo zorgt een gevoel van angst dat we adequaat kunnen reageren op gevaar, waardoor we in onze behoefte aan veiligheid voorzien. En bij een gevoel van paniek zoeken we troost of geruststelling bij een ander, waarmee in onze behoefte aan verbinding wordt voorzien.”
Een blauwdruk voor de rest van je leven
Wanneer een kind opgroeit in een omgeving waarin aan de emotionele behoeften tegemoet wordt gekomen, kan het zich ontwikkelen op een manier dat het in het volwassen leven zorg weet te dragen voor de eigen emotionele behoeften en daarbij ook die van anderen niet uit het oog verliest. Judith: “Hierin is een belangrijke rol weggelegd voor de volwassen verzorgers, meestal zijn dit de ouders. Het is in eerste instantie in relatie met hen, en in het dagelijkse gezinsleven, hoe we leren om te gaan met onze gevoelens en hoe relaties vorm te geven. Ook andere belangrijke relaties en de schoolomgeving leveren hier hun bijdrage aan. Door de veelheid van ervaringen die je opdoet in je jeugd, ontstaat als het ware een blauwdruk voor de rest van je leven.”
Scheefgroei
“Gelukkig hoeft het gezinsleven niet perfect te zijn, om toch tot een emotioneel gezonde volwassene op te kunnen groeien”, vertelt Judith. “Er zijn echter ook omstandigheden die maken dat als het ware scheefgroei ontstaat. Ouders kunnen om welke reden dan ook emotioneel niet beschikbaar zijn, waardoor je als kind niet goed leert hoe je te verhouden tot je eigen emoties en het dus lastig wordt om in je onderliggende emotionele behoeften te voorzien. Het kan zijn dat er onvoldoende verbondenheid is, onvoldoende veiligheid, onvoldoende grenzen of dat er te weinig ruimte is voor speelsheid en het aangaan van nieuwe ervaringen. Dit soort omstandigheden kunnen maken dat een kind in plaats van afgestemd te zijn op het eigen gevoelsleven, vooral heeft geleerd om alert te zijn op de stemming van anderen, en zich hierop aan te passen. Of het kan een grote neiging tot controle hebben ontwikkeld vanuit een situatie die vaak onvoorspelbaar of onveilig was. Deze patronen waren nodig en functioneel in de omstandigheden waarin het kind opgroeide, maar kunnen in het volwassen leven een sta-in-de-weg blijken te zijn.”
In verbinding met gevoelens en emoties
Judith: “Om terug te komen op de vraag van het begin: een blauwdruk veranderen, voor de manier waarop je omgaat met emoties en relaties, is niet zo makkelijk. Uitwissen van de opgedane ervaringen en de daarop gebaseerde patronen zal ook niet gaan. Wel kan er inzicht worden verkregen in wat de terugkerende obstakels zijn en waar deze hun oorsprong in hebben. En er kunnen in therapeutische setting andere ervaringen worden opgedaan waardoor je je op een andere manier tot je eigen gevoelsleven kunt leren verhouden. Het leren verbinden met de eigen gevoelens en emoties is daarbij een belangrijke kern: het wijst je de weg naar wat je nodig hebt in het leven.”