Inleiding
“Wanneer je als therapeut binnen een behandeling vraagt: ‘Wat vond je belangrijk?’, dan zal je waarschijnlijk een antwoord krijgen dat iets zegt over de therapeutische relatie. Zoals: ‘Ik heb me echt gehoord gevoeld.’ Of ‘Ik heb me begrepen gevoeld.’ Het maakt niet uit vanuit welke therapeutische stroming de behandelaar werkt, in elke stroming wordt het belang van de therapeutische relatie onderkend”, vertelt Jolanda Velten, GZ-psycholoog bij Hezenberg.
Uit onderzoek blijkt dat 30% van de uitkomst van een therapie wordt bepaald door relationele factoren. Maar 15% van het effect heeft te maken met de therapeutische techniek. Carl Rogers, grondlegger van één van de vier psychotherapeutische stromingen schrijft in de jaren vijftig van de vorige eeuw, dat “empathie, echtheid en respect essentieel zijn in het contact met degene die behandeld wordt.” Pas wanneer een contact als veilig wordt ervaren, is er sprake van een omgeving waarbinnen gewerkt kan worden aan doelstellingen.
Empathie
Met empathie wordt inlevingsvermogen bedoeld. Jolanda: “Tijdens de therapie is het ontzettend belangrijk dat de behandelaar het vermogen heeft om zich te verplaatsen in de ander. Het gaat vooral om het openstaan voor de emoties en de beleving. De behandelaar richt zich dus op de gevoelswereld van de ander. Door hierop af te stemmen, is het voor de therapeut mogelijk om hypothesen te vormen over de beleving. Deze kunnen vervolgens getoetst worden door ze te bespreken. Hoewel de therapeut probeert door de bril van degene die behandeld wordt te kijken, zal de behandelaar nooit samenvloeien met de beleving van de ander. Door als behandelaar zorgvuldig te luisteren, om zo diens binnenwereld te begrijpen, komt de ander als vanzelf meer in contact met zichzelf.”
Echtheid
Met echtheid wordt een authentieke opstelling bedoeld. Jolanda: “Wanneer de houding van de therapeut als oprecht omschreven wordt, geeft dat vaak aan dat de behandelaar aansluit bij wat men nodig heeft. De therapeut in zijn werkelijke zelf, staat open voor gevoelens en houdingen die in hem komen bovendrijven in het nu-moment. De therapeut kan deze gevoelens doorleven en ervaren in de relatie en daarover communiceren wanneer dat het therapeutisch belang dient.”
Respect
Respect binnen de therapeutische relatie betekent dat de therapeut streeft naar onvoorwaardelijke positieve aanvaarding. De eigen reacties worden waargenomen, serieus genomen én geparkeerd zodat de behandelaar in zichzelf ruimte kan maken voor aanvaarding van de beleving van de ander.
Jolanda: “In elk contact kunnen misverstanden voorkomen, ook in de therapeutische relatie. Het opmerken van misverstanden en die ter sprake brengen, het voeren van een herstelgesprek of het stellen van grenzen en het benoemen van wat de ander aan indrukken en gevoelens oproept bij een behandelaar, behoren tot de kern van het therapeutisch proces.”
Voorkeurszintuig
Ieder mens heeft een zogenaamd voorkeurszintuig, vertelt Jolanda. “In het taalgebruik is te achterhalen welk zintuig dit is. Een zinnetje als ‘het voelt niet goed voor mij’ of ‘ik zie het toch anders’, geeft hierover al een duidelijk beeld. Wanneer ik als therapeut in mijn taalgebruik me aansluit bij het favoriete zintuig van de ander, dan zal diegene veel sneller het gevoel hebben dat we elkaar verstaan.”
Wat is jouw voorkeurszintuig? Doe de volgende imaginatieoefening!
Stel je voor dat je vlak voor de top van een duin staat en dat je met nog een stap te doen, over het duin heen de zee kan zien. Wat zie, hoor, ruik of voel jij?
Ben jij iemand die meteen beelden ziet, dan zijn je ogen het voorkeurszintuig. Ben jij iemand die het eerst denkt aan de zoute smaak op je lippen, dan is het je smaakzintuig. Ben je iemand die meteen de wind en de zon op z’n huid voelt? Dan is jouw tastzintuig belangrijk. Ben jij iemand die denkt aan het geluid van de zee en de meeuwen die krijsen in de lucht of iets dergelijks? Dan is jouw gehoor het belangrijkste zintuig.
Bronvermelding:
Het grootste deel van de tekst is gebaseerd op het boek ‘Persoonsgerichte therapie in de praktijk.’ van Baljon, Pool & Takens. Tweede druk 2018.